Plastic afval ligt in het water van een vissersdorp in de Nigerdelta van Nigeria. Plasticverontreiniging is slechts één soort verontreiniging die het mariene milieu schaadt.

De oceanen zijn zo uitgestrekt en diep dat tot voor kort algemeen werd aangenomen dat de gevolgen te verwaarlozen zouden zijn, ongeacht de hoeveelheid afval en chemicaliën die de mens erin dumpt.

Vandaag hoeven we maar te kijken naar de dode zone ter grootte van New Jersey die zich elke zomer in de Golf van Mexico vormt, of naar de duizenden kilometers brede plasticsoep in het noorden van de Stille Oceaan om te zien dat dit vroege 'beleid' een ooit bloeiend ecosysteem van de oceanen op de rand van de afgrond heeft gebracht.

Oceaanwater bedekt meer dan 70 procent van de aarde, en pas de laatste decennia zijn we beginnen te begrijpen hoe de mens deze waterige habitat beïnvloedt. Zeeverontreiniging, los van de algemene waterverontreiniging, betreft door de mens veroorzaakte producten die in de oceaan terechtkomen.

Vóór 1972 loosden mensen over de hele wereld ongestraft afval, rioolslib, chemisch, industrieel en radioactief afval in de oceaan. Miljoenen tonnen zware metalen en chemische verontreinigingen, en duizenden containers radioactief afval, werden opzettelijk in de oceaan gegooid.

Het Verdrag van Londen, dat in 1975 door de Verenigde Staten werd ondertekend, was de eerste internationale overeenkomst die voorzag in een betere bescherming van het mariene milieu. De overeenkomst voorzag in regelgevingsprogramma's en verbood het storten van gevaarlijke stoffen in de zee. In 2006 is een bijgewerkte overeenkomst, het Protocol van Londen, in werking getreden, waarin meer specifiek alle afvalstoffen en materialen worden verboden, met uitzondering van een korte lijst van items, zoals baggerresten.

Veel van deze verontreinigende stoffen zinken naar de diepten van de oceaan of drijven ver weg van hun oorspronkelijke bron, waar zij worden opgegeten door kleine zeeorganismen en in de wereldwijde voedselketen terechtkomen. Zeeverontreiniging omvat vele soorten verontreiniging die het mariene ecosysteem verstoren, waaronder chemische verontreiniging, verontreiniging door licht, geluid en plastic.

Chemische verontreiniging is het inbrengen van schadelijke verontreinigende stoffen. Door de mens geproduceerde verontreinigende stoffen die in de oceaan terechtkomen zijn onder meer pesticiden, onkruidverdelgers, meststoffen, detergenten, olie, industriële chemicaliën en rioolwater.

Veel verontreinigende stoffen in de oceanen komen ver stroomopwaarts van de kustlijn in het milieu terecht. Meststoffen boordevol voedingsstoffen die op landbouwgrond worden uitgereden, komen bijvoorbeeld vaak terecht in plaatselijke stromen en worden uiteindelijk afgezet in riviermondingen en baaien. Deze overmaat aan voedingsstoffen zorgt voor massale algenbloei die het water van zuurstof berooft, waardoor dode zones ontstaan waar weinig zeeorganismen kunnen leven. Sommige chemische verontreinigende stoffen komen hoog in de voedselketens terecht—zoals DDT, een insecticide dat de zeearend op de lijst van bedreigde diersoorten van United States Fish and Wildlife plaatste.

Wetenschappers beginnen nu beter te begrijpen hoe specifieke verontreinigende stoffen, die uit andere materialen de oceaan in lekken, de zeefauna beïnvloeden. PFAS, een chemische stof die in veel huishoudelijke producten is verwerkt, hoopt zich op in het bloed van mensen en zeezoogdieren. Zelfs geneesmiddelen die door de mens worden ingenomen, maar niet volledig door ons lichaam worden verwerkt, komen in de aquatische voedselketens terecht.

Sinds de uitvinding van de gloeilamp heeft het licht zich over de hele wereld verspreid en bijna elk ecosysteem bereikt. Hoewel vaak wordt gedacht dat dit enkel een probleem op het land is, beginnen wetenschappers nu te begrijpen hoe kunstlicht 's nachts vele zeeorganismen beïnvloedt.

Lichtvervuiling dringt door tot onder het water, waardoor een heel andere wereld ontstaat voor vissen die leven in ondiepe riffen in de buurt van stedelijke omgevingen. Licht verstoort de normale signalen die samenhangen met het dag- en nachtritme, waaraan de soorten hun timing voor migratie, voortplanting en voeding baseren. Kunstlicht kan het voor roofdieren 's nachts gemakkelijker maken om kleinere prooien te vinden en kan de voortplanting van rifvissen beïnvloeden.

Vervuiling is niet altijd zichtbaar. In grote watermassa's kunnen geluidsgolven zich kilometers ver voortbewegen. De verhoogde aanwezigheid van luide of aanhoudende geluiden van schepen, sonarapparatuur en boorplatforms verstoort de natuurlijke geluiden in het mariene milieu.

Voor veel zeezoogdieren, zoals walvissen en dolfijnen, is niet-visuele communicatie onder water van cruciaal belang vanwege het beperkte zicht en de grote afstanden. Tandwalvissen gebruiken echolocatie—het uitzenden van geluiden die door oppervlakken worden weerkaatst—om hen te helpen 'zien' in de oceaan. Onnatuurlijke geluiden onderbreken de communicatie en verstoren de migratie-, communicatie-, jacht- en voortplantingspatronen van veel zeedieren.

Plasticverontreiniging sijpelt in de oceaan door afvloeiing en doelbewust dumpen. De hoeveelheid plastic in de Atlantische Oceaan is sinds de jaren zestig verdrievoudigd. De plasticsoep in de Stille Oceaan van bijna 1.605.792,63 km²—twee keer zo groot als Texas—is een duidelijk symbool van ons plasticprobleem.

Een grote boosdoener is wegwerpplastic, dat één keer wordt gebruikt en vervolgens bij het afval wordt gegooid of rechtstreeks in de oceaan terechtkomt. Deze wegwerpartikelen worden door veel zeezoogdieren per ongeluk opgegeten. Plastic zakken lijken op kwallen, een veel voorkomend voedsel voor zeeschildpadden, en sommige zeevogels eten plastic omdat het een chemische stof afgeeft waardoor het dezelfde geur heeft als hun natuurlijke voedsel. Weggeworpen visnetten drijven jarenlang rond en verstrikken vissen en zoogdieren.

Stukjes plastic dwarrelen door de waterkolom en zinken zelfs tot in de diepste diepten van de oceaan. Wetenschappers vonden plastic vezels in koralen in de Atlantische Oceaan—en wat nog verontrustender is: ze ontdekten dat de koralen het plastic aten in plaats van voedsel. Ook stervende zeezoogdieren, die aanspoelen op de kust, bevatten plastic in hun maag.

Vele nationale wetten en internationale overeenkomsten verbieden tegenwoordig het dumpen van schadelijke stoffen in de oceaan, hoewel de handhaving van deze voorschriften een probleem blijft.

Veel verontreinigende stoffen blijven nog steeds in het milieu aanwezig en zijn moeilijk volledig te verwijderen. Chemische verontreinigende stoffen kunnen vaak gedurende lange perioden niet worden afgebroken, of ze nemen in concentratie toe naarmate ze hoger in de voedselketen komen. Omdat het honderden jaren duurt voordat plastic wordt afgebroken, vormt het nog eeuwenlang een bedreiging voor het mariene milieu.

Afzonderlijke pogingen om riviermondingen en baaien te herstellen hebben tot op zekere hoogte succes gehad, maar de verontreiniging blijft steken in het mariene sediment, waardoor volledige schoonmaak bijna onmogelijk wordt.

Door recycling en hergebruik aan te moedigen kan de plasticvervuiling tot een minimum worden beperkt. Door 's nachts onnodige lichten te doven, kan lichtvervuiling worden beperkt. En door een verantwoord gebruik van chemische stoffen aan te moedigen via acties van consumenten en politici kan het milieu worden beschermd voor de toekomst.

Als je meer wilt weten over onze planeet, het milieu en natuurbehoud, mis dan 'One Strange Rock' niet.

Dit artikel werd oorspronkelijk in het Engels gepubliceerd op NationalGeographic.com