In tal van hoofdsteden in Europa was een zucht van verlichting te horen toen bekend raakte dat Emmanuel Macron aan een tweede ambtstermijn als president van Frankrijk mag beginnen. Is zijn herverkiezing effectief goed nieuws voor de (nabije) toekomst van de Europese Unie? We vragen het aan experten in de Europese politiek Hendrik Vos en Nathalie Brack.

Zondag, 20 uur: Europese leiders slaken een collectieve zucht van opluchting die ei zo na de Eiffeltoren omverblaast. Niet de radicaal-rechtse Marine Le Pen, maar de Europagezinde Emmanuel Macron is (her)verkozen tot president van Frankrijk. “De Fransen hebben gekozen voor de waarden van de Verlichting”, noemt premier Alexander De Croo (Open VLD) het. “Een sterk engagement naar Europa”, vult de Duitse bondskanselier Olaf Scholz aan.

“Frankrijk is nu eenmaal een machtig land binnen de Europese Unie”, duidt professor Europese politiek Hendrik Vos dat sentiment. “Het is een groot land, een land dat nota bene aan de wieg van de Europese gemeenschap stond begin jaren vijftig. De mening van Frankrijk weegt zwaarder door dan die van kleinere landen.”

Dat Macron – “een sterk Frankrijk in een sterk Europa” – in plaats van Le Pen – voorstander van een verkapte “Frexit” – aan het langste eind trekt, is goed nieuws voor Europa om vier redenen:

“Wanneer Macron naar oplossingen voor problemen zoekt, heeft hij de reflex om dat in Europees verband te doen”, gaat Vos verder. “Nationale thema’s zoals de klimaatverandering of de hoge brandstofprijzen snijdt hij ook tijdens vergaderingen met de Europese instellingen aan. Hij beseft dat de problemen waarmee we vandaag geconfronteerd worden, gezamenlijk moeten aangepakt worden. Die reflex zal hij niet zomaar loslaten, ook al gaf een aanzienlijk deel van de Franse kiezers zondag te kennen dat ze nog maar weinig Europees gezind zijn.”

Het sterke signaal richting Europa waar onder meer De Croo en Scholz over spreken, is dan ook met een korrel zout te nemen. “De gemiddelde Fransman laat de rol van de EU niet zwaar doorwegen in zijn of haar keuze”, vertelt professor politieke wetenschappen Nathalie Brack. 

“Uit de resultaten blijkt bovendien dat er veel eurosceptici in Frankrijk zijn. Europa heeft duidelijk niet de verwachtingen van de Franse bevolking ingelost. Die verwachtingen zijn zelden au sérieux genomen, maar dat was beter wel gebeurd. Het is een tendens die je in steeds meer landen ziet.”

"Iedereen weet dat het presidentschap van Emmanuel Macron er anders zal uitzien de komende vijf jaren dan de voorgaande vijf jaren", zegt Steven Decraene in "Het journaal":

Frankrijk is een ander land, geen andere planeet. Overal staan de klassieke gevestigde machten voor een uitdaging.

“Als je 15 of 20 jaar geleden zou hebben gezegd dat een radicaal-rechtse presidentskandidaat die flirt met Poetin meer dan 40 procent van de stemmen zou krijgen, het zou een enorme schok zijn geweest. Frankrijk – en bij uitbreiding de EU – is niet uit de wind. Frankrijk is een ander land, geen andere planeet. Overal staan centrumpolitici en klassieke gevestigde machten voor een uitdaging”, bevestigt Vos.

In januari 1963 ondertekenden de Duitse bondskanselier Konrad Adenauer en de Franse president Charles de Gaulle het Élysée-verdrag. “Een vriendschapsverdrag waarin beide landen hebben afgesproken elkaar te raadplegen over belangrijke kwesties, ook wat Europees dossiers betreft”, legt Vos uit. 

“Frankrijk en Duitsland staan vaak lijnrecht tegenover elkaar: voor Frankrijk telt de landbouw, voor Duitsland de industrie. Frankrijk is voor protectionisme, Duitsland voor vrijhandel. Frankrijk vertegenwoordigt de zuidelijke landen, Duitsland de noordelijke. Het verdrag maakt dat er compromissen worden gevonden, die vervolgens dicht aanleunen bij een breed gedragen Europees akkoord.”

Twee stabiele leiders die bereid zijn met elkaar te praten, is dus wel zo mooi meegenomen. “Met Le Pen aan de macht, zou de communicatie heel stroef geworden zijn”, vult Brack aan. “Duitsers zouden niet graag met een radicaal-rechtse president willen samenwerken. Bovendien is Le Pen steeds openlijk vijandig tegenover Duitsland geweest, ook tijdens haar afgelopen campagne.”

Voorlopig blijft Macron de machtigste Europese leider. “Duitsland staat momenteel wat zwakker: deels door de machtswissel en Scholz die nog groen achter de oren is, deels door Duitsland dat zich bij het begin van de oorlog tussen Rusland en Oekraïne eerder afzijdig hield wat sancties betreft. Dat is het land niet goed bekomen”, aldus Brack. “Dat kan in het voordeel spelen van Macron die pro solidariteit is, in tegenstelling tot de noordelijke landen die liever niet te veel geld spenderen.”

“Was Le Pen als winnaar uit de bus gekomen, Poetin zou de eerste zijn geweest om haar te feliciteren”, meent Vos. Ze had het de Europese Unie een stuk moeilijker gemaakt om nog een sterke vuist richting Rusland op te steken. “Le Pen is openlijk voorstander van een politiek model met een autoritaire leider. De kans is reëel dat zij op de rem zou zijn gaan staan om de Russen verder te sanctioneren.”

Was Le Pen als winnaar uit de bus gekomen, Poetin zou de eerste zijn geweest om haar te feliciteren.

Brack is benieuwd in welke mate Macron zich zal blijven engageren in de oorlogskwestie. “Hij treedt nu sterk naar de voorgrond, maar Frankrijk is momenteel dan ook de voorzitter van de Europese Unie. Op 1 juli neemt Tsjechië die fakkel over. Macron zal daarna zijn visie – “alle deuren en communicatie openhouden” – blijven verdedigen op Europees niveau, maar het is afwachten of het een even grote prioriteit voor hem blijft als vandaag. Tout court zal hij een beter evenwicht tussen nationale en Europese politiek moeten zoeken.”

Om zijn linkse kiezers tevreden te houden, heeft Macron beloofd een ambitieuzer klimaatbeleid te voeren. Dat is ook voor Europa niet onbelangrijk. “Le Pen stond zeer sceptisch tegenover klimaatmaatregelen”, weet Vos. Had het van haar afgehangen, dan stond er geen windmolen meer recht. “Macron daarentegen zegt nog een tand te willen bijsteken.” 

En dat is na een coronacrisis en oorlog in Oekraïne nodig. De klimaatambitie in de European Green Deal is groot, maar het zal niet eenvoudig zijn om alle doelstellingen deze legislatuur te bereiken. Dan heb je liever een Europese grootmacht die pro klimaatmaatregelen is.

Wie Europa goed gezind is, mag dus blij zijn dat Macron vijf bijkomende jaren aan zijn legislatuur mag vasthangen. Al volgt er nog één belangrijk moment, waarschuwen zowel Vos als Brack: de parlementsverkiezingen op 12 en 19 juni. 

“Als Macron er niet in slaagt om een meerderheid te halen in het parlement, krijg je een regering van een andere gezindheid. Een president en premier die elkaar constant beloeren, maakt het moeilijk om een land te besturen. Dat voel je vervolgens ook aan de slagkracht van dat land in Europa. Kan Macron niet ook op het parlement zijn stempel drukken, dan gaat hij zijn programma een stuk moeilijker kunnen realiseren”, besluit Vos.

"Macron won in 73 van de 96 departmenten, maar dat is gezichtsbedrog. Marine Le Pen scoorde bijna overal fors beter dan 5 jaar geleden", legt Riadh Bahri uit in "Het journaal":

Schrijf je in op onze dagelijkse nieuwsbrieven

Volg ons op sociale media

Bent u getuige van een nieuwsfeit of hebt u zelf nieuws te melden?

Volg VRT NWS op uw smartphone of tablet via de VRT NWS-app.

Beschikbaar voor iOS en Android.